De neergang van de westerse beschaving in Sint-Truiden

De inschrijvingen voor de lezing van Jonathan Holslag, docent Internationale Politiek aan de VUB, liepen vlot binnen. De lezing, georganiseerd door de afdeling Haspengouw in samenwerking met het gewest Limburg, was opengesteld voor het brede publiek. Daarmee werd een ruimere naambekendheid van de Orde van den Prince beoogd. Dat lukte. Twee weken voor aanvang werd de 'corona-bovengrens' van 200 toehoorders reeds bereikt. Ze werden door de spreker in de prachtige academiezaal te Sint-Truiden getrakteerd op een analyse van de wereldpolitiek in de laatste drie decennia. De spreker had niet alleen goed nieuws…
 


 

Jonathan Holslag is een gerenommeerd spreker, vooral bekend omwille van zijn interpellaties op televisie en artikelen in gezaghebbende binnen- en buitenlandse tijdschriften met betrekking tot geopolitiek, internationale relaties en defensie. Hij was of is onder andere adviseur van EU-vicepresident Frans Timmermans, de NAVO en de Belgische Chef Defensie. Ook publiceerde hij een indrukwekkende lijst boeken, met vertalingen in zeven andere talen, meestal met China als hoofdthema. Hij wordt internationaal gezien als China-expert.
 

Nieuwste boek
 

Jonathans nieuwste boek Van Muur tot Muur is pas verschenen en vormde het onderwerp van zijn lezing. Hij maakt in het boek een balans op van de wereldpolitiek in de voorbije dertig jaar. De val van de Berlijnse muur luidde een periode in van hoop op vrede en welvaart, maar vandaag weten we dat het sinds 1989 allemaal niet zo rooskleuring is verlopen. De laatste jaren zien we terug een opkomst van het nationalisme en de grootmachtenpolitiek is helemaal niet weggeëbd. Jonathan stelde zich de vraag hoe het komt dat onze westerse democratieën er niet in geslaagd zijn om hun 'way of live' te verdedigen of ingang te doen vinden in andere werelddelen. Vandaag wordt de westerse manier van leven zelfs bedreigd door andere grootmachten als Rusland en China. Hij illustreerde dit met cijfers en statistieken.


 

Grenzen
 

Grenzen zouden verdwijnen of toch minder relevant gaan worden, zo was dertig jaar geleden de verwachting. Het tegendeel bleek echter waar. Zelfs in deze tijden van globalisering is de neiging van landen om zich terug te trekken achter hun grenzen opmerkelijk toegenomen. Het aantal democratieën in de wereld is niet toegenomen en onze westerse waarden worden elders niet overgenomen. Opmerkelijk daarbij is dat de tegenwerking niet alleen van buiten komt, maar ook steeds meer en meer van binnenuit. Het vertrouwen in onze nationale overheden is afgenomen. De oorzaken hiervan omschreef Jonathan in vier clusters. Ten eerste economisch: inflatie, werkloosheid en de kosten van overheidsdiensten. Ten tweede veiligheid: migratie, terrorisme, islam en identiteit. Ten derde politiek: corruptie, nepotisme, lobbying en zwak leiderschap. En tenslotte levensomstandigheden: klimaatverandering, leefomgeving en kwaliteit van het leven. Het antwoord op deze uitdagingen is volgens hem niet eenduidig te geven. Het is complex en vele factoren spelen een rol.
 


 

Betwiste harmonie
 

Jonathan probeert in zijn boek antwoorden te formuleren op al deze uitdagingen. Zijn eerste verklaring voor de situatie zoals die nu is, omschrijft hij als de 'betwiste harmonie'. In onze steden leven en werken arm en rijk op enkele straatlengtes van elkaar. Het samenleven is onder spanning komen te staan wegens de toenemende kloof. Het geloof in de 'American dream' is afgenomen. Dat vertaalt zich ook naar andere landen, die niet de weelde van het westen kennen. Zelf hebben we onderschat dat andere landen helemaal niet zo positief naar ons kijken als wij zelf doen. Uiteindelijk heeft dit geleid tot de meest krachtige oorlogsdaad tegen onze manier van samenleven, de aanslagen in de Verenigde Staten op 9/11 in 2001.
 

Verschuiving van macht
 

Een tweede verklaring is te vinden in de verschuiving van macht. Ook in het verleden was het al zo dat een transitie van macht gewoonlijk een zeer gevaarlijke tijd met zich meebracht. De verliezers van de huidige globalisering zijn India, Zuidoost-Azië en Afrika ten zuiden van de Sahara. Het is net in deze gebieden dat de bevolkingsgroei de komende decennia nog verder zal toenemen. Economische achteruitgang leidt er tot toenemend radicalisme en explosieve situaties.
 


 

Liberalisering
 

De derde verklaring is volgens Jonathan de liberalisering die juist de autoritaire staten sterker heeft gemaakt. Landen die het meest geprofiteerd hebben van de geglobaliseerde economie zijn de dictaturen. Stap voor stap hebben ze hun economische achterstand ingehaald en op bepaalde vlakken zijn ze het westen al voorbijgestoken. Zo boekt China al jaren een handelsoverschot van 200 miljard dollar ten opzichte van de westerse vrijemarkteconomieën. Na economische macht volgt meestal ook militaire macht.
 

Decadentie en hoogmoed
 

Als vierde en vijfde verklaring omschreef Jonathan enerzijds de 'val van de decadentie' en anderzijds hoogmoed. Onze westerse democratieën leven al een tijdje boven hun stand en schuiven hun eigen waarden en principes al te gemakkelijk opzij voor economische winst. Veiligheid en welvaart worden als vanzelfsprekend gezien. We vergeten hoe vorige generaties hebben moeten vechten voor de welstand die we vandaag genieten. Daarbovenop komt de hoogmoed: het gemakshalve denken dat 'de markt' en 'het kapitaal' hun werk wel zullen doen in onze relatie met autoritaire landen zoals China. Geloof in de evidente superioriteit van onze waarden is onderdeel van deze overmoed.
 


 

Gevaren
 

Tegelijk zijn we, ondanks overduidelijke indicatoren, blind voor de gevaren. Tenslotte geeft Jonathan ons, in wat hij 'The school of strive' noemt, nog mee dat wij onze concurrenten in voorbije conflicten zelf hebben geleerd hoe ze tegen ons ten strijde moeten trekken en waar onze kwetsbaarheden liggen. Hij besluit met de boutade dat beschavingen komen en gaan, zoals een waterrad dat ronddraait. En onze westerse beschaving zit volgens hem duidelijk in de neergaande fase.
 

Peter Lepez
Voorzitter afdeling Haspengouw

 

Foto's: Gerda Knapen

 

De lezing heeft het TV Limburg journaal gehaald. De Orde van den Prince werd daarin bij naam genoemd.

 

Het boek Van Muur tot Muur is uitgegeven door De Bezige Bij. Het is verkrijgbaar in de betere boekhandel, zowel in Vlaanderen als in Nederland.

Het filmpje is te bekijken door boven deze 'video still' (in feite een foto van een stilstaand beeld uit een video) te klikken op TV Limburg.