Directeur literair archief Letterenhuis: "We werken voor de eeuwigheid"

De afdeling Antwerpen-Land van Ryen nodigde eerder deze maand Nele Hendrickx uit, de directeur van het Letterenhuis, het literaire archief van Vlaanderen. Zij moest zich niet ver verplaatsen want het Letterenhuis bevindt zich in de Antwerpse Minderbroedersstraat, een boogscheut van het Hof van Liere, de vaste stek waar het Land van Ryen maandelijks samenkomt. "Stijn Streuvels bewaarde zijn notities en foto’s om exact dezelfde reden als waarom mensen nu dagboeken bijhouden."

Wist u dat Hendrik Conscience aan de basis lag van het ontstaan van het Letterenhuis? Conscience vond dat alles wat hij had geschreven, inclusief zijn documentatie, als nalatenschap best "samen bleef". Op basis van die hint van de vader van De Leeuw van Vlaanderen ontstond in 1933 het Antwerpse Letterenhuis, de oudste collectie-beherende archiefinstelling van Vlaanderen. "We bewaren manuscripten, brieven, foto’s en andere documenten (tot kattenbelletjes toe) van onze schrijvers, dichters, uitgevers, literaire tijdschriften en dit allemaal vanaf 1880", stak Nele Hendrickx van wal. "Met zo’n vier kilometer archief hopen we het huidige publiek en de onderzoekers, maar zeker ook de volgende generaties te kunnen bedienen en informeren. Eigenlijk werken wij met onze 25 medewerkers en een heleboel vrijwilligers dus voor de eeuwigheid."
 

Stijn Streuvels

Omdat het dit jaar precies 150 jaar geleden is dat de auteur Stijn Streuvels werd geboren, organiseert het Letterenhuis tot eind 2021 de tentoonstelling 'Oogen die kijken. Een blik in het fotografisch archief van Streuvels'. In deze expo toont het Letterenhuis voor het eerst een selectie uit Streuvels fotoarchief. Dit fotoarchief is uniek omdat het een levensloop en een tijdperk van bijna een eeuw documenteert, maar tevens omdat het laat zien hoe Streuvels precies kijkt. "Streuvels bewaarde zijn notities en foto’s om exact dezelfde reden als waarom mensen nu dagboeken bijhouden. We doen dit om een persoonlijke rode draad te weven door wat we zien en meemaken. Dat was in de tijd van Streuvels niet anders", stelde Nele Hendrickx.
 

Paul van Ostaijen

De directeur van het Letterenhuis blikte tot slot ook nog even terug op de tentoonstelling, helaas nu afgesloten, waarin de dichtbundel Bezette Stad van Paul van Ostaijen centraal stond. Honderd jaar geleden verscheen dit baanbrekende werk binnen de avant-gardekunst. Paul van Ostaijen veranderde er radicaal de vorm én de inhoud van de poëzie mee. Hij schreef dit werk in Berlijn, waar hij op de vlucht was voor de Belgische overheid, die hem wilde vervolgen voor activisme in de Eerste Wereldoorlog (samenwerken met de Duitse bezetters om Vlaamse eisen te kunnen binnenhalen). De gedichten zijn door de ritmische typografie te lezen als een partituur. Het was kunstenaar Oscar Jespers die als vormgever fungeerde. "We wilden hoe dan ook dit belangrijke manuscript terugvinden", stelde Nele Hendrickx. "Net toen we een publieke oproep wilden lanceren, op zoek naar de Bezette Stad, kregen we van iemand een telefoontje met de boodschap: "Zoek niet verder, het manuscript is in mijn bezit." Het originele werk werd door het Letterenhuis aangekocht en het Vlaams topstuk was uiteraard dé blikvanger van de tentoonstelling. "Dit was iets uniek, want het fragiele manuscript kan na de tentoonstelling in het Letterenhuis nog maar één keer getoond worden. Daarna moet het onherroepelijk voor tien jaar opnieuw in het archief om het goed te kunnen bewaren", onderstreepte Hendrickx.

Uit de vele vragen en de discussie die op de lezing volgden, maar ook omdat de talrijke aanwezigen nog lang bleven napraten, kunnen we niet anders concluderen dan dat Nele Hendrickx de harten van de leden van het Land van Ryen heeft beroerd.

Philippe Van Hecke
Gewezen voorzitter afdeling Antwerpen Land van Ryen