Is het Nederlands nog één taal?

Vlak voor de 'corona lockdown' van kracht werd, had de afdeling Lier een bijeenkomst over de vraag: is het Nederlands nog één taal? Ruud Hendrickx, taaladviseur van de VRT (en gewestpresident Brabant-Oost) mocht het antwoord geven. Na vele omzwervingen en uitweidingen, kwam de spreker tot een eenvoudige conclusie. "Als u mij nu verstaat, spreken we dezelfde taal."

De eerste vraag die spreker Ruud Hendrickx tijdens zijn betoog stelde, was: wat verstaan we onder 'Nederlands'? Zowel in de tijd (vergelijk het eerste Nederlands "Hebban olla uogola…" met dat van latere periodes), als in de ruimte, als intergenerationeel is een taal moeilijk af te bakenen. Moeten we dan de vraag herformuleren tot: is het Standaardnederlands nog wel één taal? Standaardtalen zijn ontstaan in de negentiende eeuw, toen staten zich door middel van taal wilden definiëren. Toch vallen staatsgrenzen en taalgrenzen niet altijd samen. Geografische barrières zoals het Hollands Diep vormden immers vaak sterke talige barrières, zeker als het gaat om taalontwikkeling die wat langer geleden plaatsvond. Recenter zorgde televisie voor taalgrenzen omdat televisie (vooral) binnen landsgrenzen werd uitgezonden en bekeken.

Variatielinguïstiek

De vraag is dan: wat begrijpen we onder één taal en wat is eenheid van taal? Ruud Hendrickx stond stil bij de variatielinguïstiek van taalkundige Dirk Geeraerts, hoogleraar aan de KU Leuven. Nederland en Vlaanderen groeiden aanvankelijk naar elkaar toe in de geschreven standaardtaal. In de 21e eeuw treedt er echter een divergentie binnen: het Nederlands in Vlaanderen ontwikkelt een eigen dynamiek en eigen referentiepunten. Het Nederlands wordt een pluricentrische taal met een veronderstelde algemeenheid die de vrucht is van vroegere 'Hier-spreekt-men-Nederlands-acties'. Standaardtaal wordt cultureel verengd en wordt prestige toegemeten. Politieke en economische leiders gaan zich dan ook hechten aan tussentaal.

Onmogelijk

Waar gaan we naar toe, is dan de volgende vraag. Het is volgens Ruud Hendrickx onmogelijk deze vraag te beantwoorden. Doordat Nederlandse kranten in Vlaamse handen komen, kan de uitwisseling van artikelen mogelijk een invloed uitoefenen op toekomstige taalontwikkeling, denkt hij. Zijn conclusie? "Als u mij nu verstaat, spreken we dezelfde taal." Iedereen spreekt zijn vorm van het Nederlands en het geheel is het Nederlands.

U wilt weten met welke illustraties, tekeningen en kaartjes spreker Ruud Hendrickx zijn betoog heeft verduidelijkt en verluchtigt? Dat kan. De powerpointpresentatie staat hieronder.

De foto van Ruud Hendrickx die bij dit artikel geplaatst is, is niet gemaakt tijdens de lezing in Lier maar tijdens een gewestdag in 2018.