Klaas Coulembier - De interne keuken van de componist

Wij waren talrijk en voelden ons in goed gezelschap in het restaurant de Lissewal, in Elverdinge op donderdag 14 december.

Voorzitter Alexander Declercq en secretaris Sofie Demeyer heetten ons welkom. De Keure werd voorgelezen in zijn klassieke versie. De hapjes waren lekker en de fazant was vergezeld van een rondborstige Zuid-Franse rode wijn. De voorzitter gaf een inkijk in het CV van de spreker, die weliswaar in Poperinge geboren, een rasechte Ieperling blijkt te zijn.

Hij combineerde Latijn Wiskunde met muziekacademie als trompettist. Aan de KUL werd hij doctor musicoloog, gespecialiseerd in polytemporaliteit.

De open en dynamische kwaliteit van het concept multi-temporaliteit wordt geschraagd door Deleuzes kritiek op representatie. De diversiteit en beweeglijkheid van het repertoire van nieuwe muziek wordt gekoppeld aan het beeld van het rizoom, een wijdvertakt netwerk met veranderlijke verbindingen. Het rizoom, zijnde alle zichtbare en onzichtbare planten en/of schimmels rondom bomen, of bv de fameuze truffel, zijn onmisbare onderdelen van de plantenwereld en kunnen ons leren hoe alles in deze ondermaanse wereld met elkaar in verbinding staat.  We moeten onze achterhaalde vorm van zien, en zijn, ontleren en ruimte maken voor een nieuw perspectief waar we planten en andere niet-menselijke levensvormen, zien als belangrijke actoren in onze habitat, waarmee we moeten samenleven in een wederkerigheid en niet enkel als parasiet beschouwen. Deze bedenkingen komen onvermijdelijk bij mij op als ik deze thesis zie. Waarom? omdat ons huidig tijdgewricht een scharnier vormt  in het denken over de tijd als één pijl, naar het denken over tijd in zijn intrinsieke diversiteit. Het mooie is dat kunstenaars vaak die nieuwe krachtlijnen zien of voelen. (vandaar dit cursiefje van de schrijver dezes)

Klaas Coulembier is een radde spreker en palmt snel de zaal in met een betoog rijk aan tijdsbesef.

Al die muziektheorie en al die lezingen hebben bij hem het vuur aangewakkerd zelf te componeren. En "hoe doe je dat?" of "hoe begin je daaraan?" en "hoe voel je dat in je hoofd?" zijn de klassieke vragen.

In de eeuw van de romantiek was creativiteit een soort goddelijke gave. Liszt in priesterkleren en Paganini in het zwart met heel lange vingers suggereerden een verbinding met iets hogers, iets spiritueels. Vrouwen als Clara Wieck ( Schumann) moesten op de achtergrond blijven. Creativiteit bestaat er nu in ideeën te bedenken of te herkennen en die te communiceren om onszelf en anderen te vermaken.

Dat was niet altijd zo. In de klassieke periode beschouwde men geschiedenis, ook muziekgeschiedenis, als een opeenvolging van oplossingen voor gestelde problemen die automatisch in één tijdslijn leiden tot verbeteringen. In de moderne visie ziet men muziek eer als vermaak die  via de verbeelding oa de tijd fragmenteert.

Mijn praktijk als componist is van het verhaal te zoeken achter het orkest. Ik weet graag wat leeft in het orkest. Ik ontvang een opdracht en ik ga lang op pad met kleine notities. Ik wacht lang om naar de piano of de PC te gaan om helemaal vrij te zijn en mij niet gestuurd te voelen.

Er zijn vier fasen bij mij:

1. Zoals boven beschreven begin ik intern te brainstormen
2. I kill my darlings: ik verwijder onnodige zinnen of " personages" om de grote lijn van mijn verhaal te kunnen aanhouden.
3. Ik weeg gelijkwaardige mogelijkheden af.
4. Ik probeer een brede horizon te herkennen of te bedenken.

Uit mijn " klassieke" studies heb ik een aantal belangrijke dingen onthouden bij Bela Bartok, namelijk het hercomponeren van volksmuziek,  bij Bach het schrijven van grote complexe werken, de technieken van Haendel om koor en orkest te combineren, de kleuren en ingewikkelde ritme structuren van Olivier Messiaen, enz...

De hedendaagse muziek heeft zich losgewrongen van  strakke regels en biedt een heel grote verscheidenheid.

Mozart had een geniaal gehoor en de gave een thema compleet uit te kleden en andere accenten te leggen, zoals spreker toonde in een fragment uit de film "Amadeus". Een Russische componiste spreekt van een kolossale geluidsvertikaal, een monument, dat buitentijdelijk moet worden om dan in een horizontale expansie in de tijd uit te deinen. Componeren als de weg naar Golgotha met het kruis incluis...

Wat Klaas Coulembier sterk beklemtoont: de componist moet van elk instrument de mogelijkheden en technische beperkingen kennen alvorens  nog maar over kleurschakeringen in het geheel te fantaseren. Het stuk moet speelbaar zijn, vandaar die eerste verkenningsfase van het orkest. Naar muziek luisteren is nodig maar ook een inwendig oor is onontbeerlijk.

Muziek is " tijdskunst": dank zij 1/ spanningsbogen en 2/ verhalen kan programmamuziek ontstaan. Zie de Faust symfonie van Liszt. Herhalingen zijn onmisbaar om bv een personage te herkennen. Ravel gebruikt een heel speciale techniek om stromend water weer te geven.

Ik zelf heb het werk "Resilience" ( veerkracht) geschreven nav het 80 jaar bestaan van de Menenpoort. Hoe ga je om met die verwoesting? Ik nam een voorbeeld aan een motief van Scriabin die in 1915 na een banale infectie is gestorven. Hij verliet de idee van een grondtoon,dominant en subdominant voor een systeem van akkoorden met soms vijf tot zes tonen boven de grondtoon. Na een groot akkoord speel ik drie solo's naeen met diezelfde noten om het desolaat karakter te beklemtonen. Daarna vallen de trompetten in met een thema dat iets van de Lastpost weergeeft. De volgende melodie geeft de vereende krachten weer die bij de heropbouw horen.

Het werk " garden of earthly delights" is een drieluik van Breughel: een man ligt verpletterd onder een rotsblok met letterlijk de billen bloot. Maar op die billen staat een stukje partituur geschreven. Deze noten gebruikt de schelm in Klaas om via harp en klokkespel en triangel de spot te drijven...

" Rush! a sports rhapsody" werd uitgevoerd in de Bijloke in samenwerking met Herwig Reynaert, voorzitter van de Orde in Houtland, en wordt uitgevoerd in " Het Perron" op 23 december. Je hoort de hartslag, het verlaten van de startblokken en de estafette met voortdurend een onderhuidse spanning. Het blijft steeds een zoeken naar én herkenbaarheid én verniewing.

"Van wie krijg je opdrachten en wie betaalt dit", vraagt Muriel. Bach kreeg opdrachten van de kerk, Beethoven van de adel en in Vlaanderen kennen we een actief subsidie beleid. Bach is herontdekt door Mendelsohn, die lag onder het stof. Veel composities liggen onder het stof .

Naar goede gewoonte werd de vriendschap gevierd met de hiertoe vervaardigde sappen.